Karadeniz’in sinirleriyle oynamak

Mehmet Ali Güller

ABD’nin bildirimde bulunduğu iki savaş gemisini Karadeniz’e göndermekten vazgeçmesi iki nedenle frendir ama şimdilik frendir: O nedenlerin birincisi, Rusya’nın silahlı kararlılığıdır; Karadeniz’e 15 gemi daha gönderen Moskova, Washington’a en sert tondan mesaj vermiş oldu. Nedenlerin ikincisi ise ABD’nin Ukrayna cephesine Almanya başta AB ülkelerini tam olarak ikna edememiş olmasıdır.

Şimdilik frendir, çünkü ABD için konu stratejik düzeydedir, vazgeçmeyecektir. ABD’nin eski Avrupa Kuvvetleri Komutanı Emekli Korgeneral Ben Hodges’un ifadesiyle, Karadeniz’de Rusya’nın “sinirleriyle oynamayı” sürdürecektir.

Nitekim ABD iki gemisini göndermekten vazgeçti ama İngiltere’nin önümüzdeki ay Karadeniz’e gemi göndereceği açıklandı.

---

NATO gölü hedefi

ABD ve İngiltere’nin Rusya’nın “sinirleriyle oynama” hamleleri, aslında toplamda Karadeniz’in sinirleriyle oynama hamlesidir. Bu nedenle Karadeniz’e kıyısı olan tüm ülkeleri, özellikle de Türkiye’yi ilgilendirmektedir.

Daha önce bu köşede önemle belirttik, Karadeniz konusuna iki temel yaklaşım var:

Birincisi, Karadeniz’in Karadeniz’e kıyıdaş ülkelerin konusu olduğu yaklaşımıdır.

İkincisi ise Karadeniz’i NATO gölü yapma yaklaşımıdır: ABD, üçü (Türkiye, Romanya ve Bulgaristan) NATO üyesi, ikisi (Ukrayna ve Gürcistan) NATO ortağı beş ülkeyle Karadeniz’de Rusya’ya karşı bir ittifak kurmak ve burasını bir NATO gölü yapmak istemektedir.

Bu yaklaşımın argümanı da “Karadeniz Rus gölü olmasın”dır. Yani Karadeniz Rus gölü olmasın ama NATO gölü olsun demektedirler.

Karadeniz Rusya’nın kırmızı çizgisi

Ancak Rusya için Karadeniz kırmızı çizgi olmaya doğru ilerlemektedir.

Bunu hem diplomaside hem de askeri konumlanmada görüyoruz.

Diplomatik alanda Moskova’dan Ankara’ya iki önemli mesaj ulaştı: İlki, Dışişleri Sözcüsü Zaharova’nın “Rusya, Türkiye’nin Montrö Boğazlar Sözleşmesi konusunda sorumlu bir yaklaşım sergileyeceğini umuyor” mesajıydı; ikincisi de Erdoğan’la görüşen Putin’in “Kanal İstanbul inşa planı bağlamında Karadeniz’e ve Montrö Sözleşmesini’nin korunmasının önemine” işaret ettiği mesajdı.

Askeri alanda ise Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Ryabkov’un ABD’ye son olarak “Karadeniz kıyılarımızdan uzak durun” demesi ve bunu güçlendirmek üzere Karadeniz’e 15 savaş gemisi göndermesi, en önemli mesajdı.

Rusya Karadeniz’de üç bölgeyi kapattı

Rusya, ABD’nin ve müttefiklerinin kararlılığını anlaması için, son olarak Karadeniz’deki üç bölgeyi kapattığını ilan etti.

Rusya Savunma Bakanlığının açıklamasına göre üç bölge şunlar: Kırım kıyıları boyunca uzanan bölge, Kerç Yarımadası’nın kıyılarındaki dikdörtgen alan ve Kırım’ın batı ucu yakınındaki küçük bir bölge. 24 Nisan’da başlayacak kapatma uygulaması, 31 Ekim’e kadar sürecek.

Moskova kapatmanın Kerç Boğazı’nı kapsamadığını ve Rusya’nın karasularının dış sınırına kadar uzandığını belirtti.

Pentagon Sözcüsü John Kirby, “Rusya’nın Karadeniz’e erişimi kısıtlama niyetinin farkında olduklarını” belirtti ve bunu “istikrarı bozma faaliyeti” olarak niteledi.

Ulusal ve bölgesel güvenlik sorunu

Kısacası, Karadeniz merkezli güç mücadelesi çeşitli boyutlarda, inişli çıkışlı sürecek. ABD ve NATO, Karadeniz’e “sınırsız” girebilmeyi zorlayacak. Rusya’nın “sinirleriyle oynamaya” devam edecek.

Kanal İstanbul projesinde ısrar ise ABD’nin bu çabalarına yeni bir zemin doğurma potansiyeliyle önümüzde duruyor.

Kanal İstanbul sadece bir kanal değildir; mevcut “doğal su yolunun” alternatifi olması nedeniyle barışa dayalı statüyü bölge aleyhine değiştirme ve “Karadeniz’i, Karadeniz’e kıyısı olan ülkelerin konusu” olmaktan çıkarma riski taşımaktadır.

Bu nedenle “daha iyisini” yapma sözü üzerinden Montrö’yü tartılmalı hale getirme, bir ulusal ve bölgesel güvenlik sorunudur!

---

Mehmet Ali Güller
Cumhuriyet Gazetesi
19 Nisan 2021

https://mehmetaliguller.com/2021/04/20/karadenizin-sinirleriyle-oynamak/